این مقاله در شماره 32 مجله پیک توانا (تنها مجله تخصصی معلولین) به چاپ رسیده است.

در کار با افراد دارای معلولیت (به هرشکلی از آن) متخصصان تیم توانبخشی هر یک عهده دار گوشه ای از فرایند یاری رسانی هستند. افراد دارای معلولیت علاوه بر اینکه یک انسان اند و نیازهای اساسی یک انسان را دارند، به سبب نقصی که به آن مبتلایند نیاز های متعدد دیگری دارند که رفع آنها مستلزم فعالیت های ویژه است. این نیازها شامل: درمان پزشکی، توانبخشی جسمانی، توانبخشی روانی- اجتماعی، حرفه آموزی (کسب مهارت یا یافتن شغلی متناسب با توانایی هایشان) و آموزش غلبه بر مشکلات روانشناختی احتمالی.

در مباحثی که در این بخش مجله “پیک توانا” با شما در میان گذارده می شود منظور از فرد دارای معلولیت، فردی است که به نوعی، از ناتوانی ها، اعم از جسمانی یا روانی دچار شده وبه واسطه این ناتوانی، بخشی از کارکرد های اجتماعی اش مختل شده و قادر به ایفای نقش های تعیین شده اجتماعی برای یک فرد عادی جامعه نیست.

بخش اعظم مطالبی که در این یادداشت ذکر می شود الهام گرفته از تعاریف مورلی گلیکن یکی از نظریه پردازان بزرگ مددکاری اجتماعی است.

همانطور که بخش توانبخشی جسمانی را افراد حرفه ای همچون کاردرمانگر، فیزیوتراپیست ها انجام می دهند، افراد حرفه ای دیگر حوزه روانی- اجتماعی را پوشش می دهند. از جمله حرفه هایی که در حوزه دوم فعالیت می کنند، مددکاران اجتماعی اند که به نوعی، حلقه واسط و رابط فیمابین تیم توانبخشی، فرد بیمار و خانواده اش هستند.

مشاغل دیگری مثل روانپزشکی،‌ روانشناسی و مشاوره نیز وجود دارند که با افراد دارای مشکل کار می کنند. تفاوت مددکاری اجتمای با مشاغل مذکور در اینست که مددکاری اجتماعی به جنبه های درونی رفتار فرد ( مسایل عاطفی و مهارت های حل مسئله ) و جنبه های بیرونی آن ( کیفیت زندگی خانواده مدرسه که کودک در آن تحصیل می کند امنیت محله که فرد در آن ساکن است و وضعیت اقتصادی و درآمدی فرد) در کنار هم می پردازد. بعبارت دیگر مددکاری اجتماعی، افراد را با دیدی کل نگرانه می بینید و می کوشد تا هم مسایل درونی فرد حل شود و هم مسایل بیرونی او. البته ما عقل سلیم را بکار می گیریم. اگر مددجویی از گرسنگی دائمی رنج می برد، مددکار اجتماعی در عین حال که می کوشد تا گرسنگی اش را در حال حاضر از بین ببرد،‌ سعی می کند دلایل گرسنگی را بشناسد و آنها را برطرف کند. به این ترتیب هم نیاز فعلی و عاجل او رفع می شود و هم احتمال تکرار مشکل به حداقل می رسد.

ما مددکاران اجتماعی از افرادی که بیماری لاعلاج دارند مراقبت می کنیم به مردم روحیه می دهیم و برای آنها شادمانی و پشت گرمی به ارمغان می آوریم. بواسطه کاری که ما انجام می دهیم بسیاری از افرادی که از یأس و ناامیدی در زندگی رنج می برند، امیدوار و موفق خواهند شد. به افرادی که به فکر پایان دادن به زندگی شان هستند مشاوره می دهیم و به بیمارانی که سالهاست با بیماری­های لاعلاج مواجه اند امید به زندگی می دهیم. ما همچنین با رهبران سیاسی کشور کار می کنیم تا جامعه ای مطلوبتر برای شهروندان بسازیم و در جاهایی که فرصت های مناسب برای مردم وجود ندارند این فرصت ها را ایجاد کنیم.

مددکاری اجتماعی اساساً با انگیزه کمک به مردم توسعه پیدا کرد و در این راه هم بر نیازهایشان و هم بر محیط پیرامونشان تأکید ویژه ای دارد. مددکاری اجتماعی تنها حرفه یاورانه ایست که هم به جنبه های دورنی وضعیت انسانها (ارزش ها،‌ باورها، عواطف و توانایی مردم در حل مسایلشان) و هم جنبه های بیرونی آن ( محله، مدرسه، محیط کار، نظام رفاه اجتماعی و نظام سیاسی ای که بر زندگی فرد اثر دارند) توجه می کند و در کمک به مددجویان، همواره هردو جنبه را با هم می بیند. با این نوع نگاه،‌ مددکاری اجتماعی این قابلیت را پیدا می کند که خدمات منحصر به فرد و حساب شده ای را به مردم نیازمند ارائه دهد. همچنین با همکاری سایر افراد حرفه ای به مددجویان کمک کند که خدمات آموزشی، مالی و پزشکی مورد نیاز را دریافت کنند و با این کمک ها مشکلات عاطفی، مالی و جسمی خود را کاهش دهند. مددکاران اجتماعی در خدماتی که مددجویان خودشان به تنهایی نمی توانند به‌ آن دسترسی یابند بعنوان حامی و وکیل آنها عمل می کنند و بدین وسیله مددجویان را توانمند می سازند. هدف ما کمک کردن به مددجویان برای رسیدن به خودکفایی است و تنها کارهایی را “برای” آنها انجام می دهیم که خودشان قادر به انجامش نباشند. ما در سازمان هایی کار می کنیم که به افرادی که دچار مسایل عاطفی و اجتماعی هستند کمک می کنند.

عباسعلی یزدانی-کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی -دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی