انتصاب مدیران غیرپزشک دربرخی بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی تهران

در این نوشتار قصد بر آن است در خصوص شرایط مدیریت بیمارستان ها وتغییر دیدگاه نسبتا محسوس وزارت بهداشت در استفاده از مدیران غیرپزشک در مراکز درمانی و بیمارستان های دولتی مطالبی مطرح شود و مطالبم را با مثالی از انتصاب مدیران غیرپزشک در چند بیمارستان در دانشگاه علوم پزشکی تهران و بطور اخص با تشریح وضعیت بیمارستان دکتر شریعتی که نگارنده از پرسنل همین مرکز می باشد توضیح خواهم داد.
بیمارستان دکتر شریعتی تهران که بیش از چهل سال از تاسیس رسمی آن می گذرد دارای ویژگی های منحصربه فردی است که شاید در قیاس با سایر مراکز درمانی کشور کم نظیر باشد بهرمندی از پزشکان مجرب و نیروهای متخصص به پیشرفت بیمارستان در عرصه‌های درمانی، آموزشی و پژوهشی کمک کرده است به گونه‌ای که هم اکنون به عنوان یکی از معتبرترین مراکز تخصصی درمان و ارجاع درایران شناخته می شود. برگزاری کنفرانس ها و کنگره های مهمی همچون “کنگره بین‌المللی جراحان مغز و اعصاب در خاورمیانه” و ارائه مقالات متعدد از متخصصان این مرکز، در کنگره‌های بین‌المللی و چاپ آنها در مجلات معتبر به این مرکز اعتباری بیش از پیش بخشیده است و باعث درخشش آن در مجامع علمی خارج از کشور شده است. هم اکنون چندین مرکز تحقیقاتی و پژوهشکده در این مرکز مستقرند که افزون بر ارائه خدمات تشخیصی و درمانی از مراکز مهم پژوهش‌های سلامت در کشور و منطقه محسوب می‌شوند.
این بیمارستان تاکنون روسا و مدیران بسیاری را تجربه کرده است که برخی از آنان از اساتید مسلم و متخصص باتجربه و به نوعی قطب علمی تخصص خویش را در کشور نمایندگی کرده اند. شاید به نوعی بتوان گفت یکی از مهمترین دلایل وجود برخی حساسیت ها و مشکلات در تعیین مدیران و روسای آن از گذشته تاکنون همین بوده است. ذکر این توضیح ضروریست که برخی کج سلیقه گی ها در انتصاب مدیران و روسا و غلبه رابطه برضابطه هم در توسعه نامتوازن این مرکز سهیم بوده اند.هرچند این موضوع تنها مختص بیمارستان شریعتی نیست بلکه در سایر نهادها و مجموعه های کشور این مسئله وجود دارد.
بهر صورت مدیران این مرکز که درواقع همان مجریان اصلی توسعه بیمارستان محسوب می گردند اکثرا یا پزشک بوده اند و در صورت پزشک نبودن از تخصص مدیریتی و یا تحصیلات مدیریتی برخوردار نبوده اند. شاید کمتر مدیری در این مرکز (به غیر از مدیر فعلی که دارای تحصیلات مدیریتی است) حتی یک دوره کوتاه آموزشی مدیریتی هم در رزومه خویش البته قبل از انتصاب داشته باشد که این مسئله را می توان به نوعی دیدگاه پزشک سالارانه در وزارت بهداشت که از قدیم حاکم بوده ربط داد . دیدگاهی که مجال عرض اندام را از افرادی گرفته بود که با وجود شایستگی های مدیریتی پشت خط مانده بوده اند و موجب هدررفت استعداد های جوان شده بود براستی چرا باید چنین باشد مگر نه اینکه هرجامعه می بایست به سمت تخصص گرایی برود تا موفق تر باشد مگر نه اینکه هرکسی را بهر کاری ساخته اند و در نهایت مگر نه اینکه وزارت بهداشت یکی از مهم ترین و حساس ترین وزارتخانه هاست چون با سلامت جسم و جان مردم سروکار دارد.
البته این نکته فراموش نشود که مواردی هر چند اندک از مدیرانی که پزشک نبوده اما به عنوان مدیر منصوب شده اند و صد البته در کار خویش موفق بوده اند وجود دارد لااقل عملکرد مدیر فعلی بیمارستان شریعتی در گذشته گواه این نکته است.
اما مطلب اصلی این نوشتار و موضوع امیدوار کننده تغییر دیدگاه وزارت بهداشت است دیدگاهی که از راس هرم وزارتخانه شروع شد. انتصاب دکتر صدرالسادات به سمت معاونت منابع انسانی وزارت بهداشت که خیلی روشن اعتقاد شخص وزیر را به استفاده از مدیران غیرپزشک می رساند اقدام بسیار میمون و مبارک باید به فال نیک گرفته شود و جای تقدیر و تشکر بسیار دارد چرا که در گذشته کمتر اتفاق افتاده و دروافع قبلا اعتقادی به این نوع مدیریت وجود نداشته است.نتیجه اینکه با وجود تجربه ناکام سال های متمادی استفاده از حضور مدیران پزشک در راس مراکز درمانی کشور شاهد تحولاتی هرچند اندک در این زمینه و افزایش استفاده از مدیران غیرپزشک در راس مراکز درمانی هستیم که البته این تحولات در دولت جدید و با حضور دکتر هاشمی در راس وزارت بهداشت و تاکیدات خود ایشان پررنگ تر شده است. این تغییرات که حاکی از تغییر دیدگاه در زمینه نحوه اداره مراکز درمانی در راس هرم نظام سلامت کشور است را به فال نیک میگیریم .نکته مهم دیگر که قابل ذکر است این است که صرف پزشک نبودن دلیلی بر موفقیت در مدیریت نیست چرا که مدیر بودن شرایطی دارد و فرد مدیر علاوه بر سوابق مدیریتی در حوزه درمان می بایست از تحصیلات آکادمیک مدیریتی نیز بهره مند باشد به این دلیل که علم مدیریت علم پویایی است و مدیرانی موفق اند که از مدل ها و تئوری های جدید آگاه بوده و از نوآوری در کار خویش استفاده نمایند.
در ادامه مطلب بد نیست به برخی اظهار نظرات مقامات حوزه سلامت اشاره ای شود که گواه بر این نوشتار است .دکتر حریرچی قائم مقام وزارت بهداشت معتقد است یکی از اولویت های وزارت بهداشت در این دوره استفاده از تخصص و تجارب افراد غیر پزشک در حوزه های مدیریتی است. وی امیدواراست که در دوره های بعدی نیز وزارت بهداشت در رده های مدیریتی این طرح را اجرا کند
همچنین ریس سازمان نظام پزشکی نیز نظری مشابه اظهار نموده اند وی معتفد است ما فضا را باید باز کنیم تا در عرصه سلامت آنهایی که در مدیریت اقتصادی، اجتماعی، کارشناسی و مدیریت بیمارستانی تحصیل یا فعالیت کرده‌اند پای کار بیایند.ایشان معتقدندکه متأسفانه ما در مدیریت بیمارستان‌ها به عنوان یک تخصص از این کارشناسان استفاده نکرده‌ایم در حالی که تعداد قابل توجهی فارغ‌التحصیل وجود دارد و خیلی از آنها ممکن است پزشک نباشند.
محمد شریفی مقدم عضو شورای عالی نظام پرستاری، یکی از راههای برون رفت نظام سلامت کشور از چالشهای پیش رو را، سپردن اداره بخشهای مدیریتی زیر مجموعه وزارت بهداشت به افراد غیرپزشک میداند و معتقد است برای اینکه دولت یازدهم بتواند نظام سلامت را از چالشهایی که در حال حاضر وجود دارد و باعث نارضایتی مردم و بیماران شده است، نجات دهد، می بایست از مدیرانی در زیرمجموعه های وزارت بهداشت استفاده کند که اهل فن و مدیر اقتصاد بهداشت و درمان باشند. وی با بیان این مطلب که بیش از 90 درصد از روسای بیمارستانها در آمریکا افراد غیرپزشک هستند که تحصیلات مدیریت اقتصاد بهداشت دارند، تاکید کرد: قطعا دولت آینده اگر می خواهد از چالش پیش روی حوزه سلامت بیرون برود، باید یکبار برای همیشه در ساختار وزارت بهداشت تغییر و تحول ایجاد کند و اداره بیمارستانها را به افراد اهل فن و غیرپزشک واگذار کند
اخیرا نیز دانشگاه علوم پزشکی تهران در اقدامی مدیران سه بیمارستان شریعتی، روزبه و فارابی را جابجایی و تغییر داد افدامی که با کمی دقت می توان استفاده ار مدیران غیرپزشک را استنباط نمود. در کل ما امیدواریم این تحولات مثبت که با استقبال مواجه شده مداوم و در سطوح بالاتر نیز شاهد تغییراتی مشابه به نفع مردم و خانواده بهداشت و درمان کشور باشیم.

صلاح الدین صالح
مددکار اجتماعی بیمارستان شریعتی تهران