در ادبیات بشر،واژه واسطه، از چند جهت مورد ارزیابی قرار می گیرد:

اولین معنای واسطه،ناظر بر رساننده مفهوم عنصری است که میانه دویا چند سوی یک دعوا را جهت اصلاح مورد مداقه و مداخله قرار میدهد.در چنین حالتی،”واسطه”، انتقال دهنده پیام های طرفین منازعه ونیز ارائه کننده دیدگاههای مصلحانه خویش است.

دومین برداشت از “واسطه” ، مربوط به شرایطی است که طرفین یک ارتباط ناقص با ارسال نشانه هایی، قصد تکمیل و تثبیت فضای ارتباطی خویش را دارند و ازطریق واسطه ای مقتدر، پیام هاو مفاهیم ارتباطی خودرا به یکدیگر انتقال می دهند. در این حالت،واسطه، زمینه ساز روابط فی مابین می گردد.

در سومین منظر، واسطه، پیام یک طرف را به طرف یا طرف های دیگر انتقال داده و پاسخ یا پرسش مقابل رابازتاب میدهد. در این وضعیت رفت وبرگشت ارتباطی میان طرفین از طریق واسطه انجام می پذیرد.

وجه اشتراک سه زاویه فوق، نقش ارتباطی دویا چند جانبه “واسطه” است که ازباب معرفت آن رابسیار حساس،دقیق، باریک بینانه و همگرایانه ارزیابی می کنند. درادبیات لاتین آنچه راکه ما رسانه می نامیم، با واژه واسطه تعریف کرده اند. رسانه ها درچنین دستگاه فکری، نقش واسطگی برعهده دارند که دارای رویکردهایی مصلحانه، مکمل وکنش گرا می باشد.

رسانه ها که از منظر واسطگی بدان ها نگریسته شود،نقش وجایگاهی مدرن را اشغال می کنند که همانا رابط بودن میان محیط سیاسی – شامل حکومت و نیروهای درون حاکمیت- ازیک سو و محیط اجتماعی -شامل ملت – از سویی دیگر است. به دیگر بیان،ساماندهی به ارتباط دو یا چند سویه میان ملت وحکومت با ابزار رسانه،محقق می شود.در چنین نگاهی، واقع بینانه ترین قرائت از رسانه، قرائتی است مبتنی بر شقوق اساسی یک ارتباط بنیادین که از یک طرف معنا ومفهوم تمامی ایده ها و ارزش های حکومت را برای ملت آشکار وشفاف می سازد واز طرفی دیگر همه دردها، طرح ها، آمال وهنجارهای امروز و فردای ملت را به هیات حاکمه انتقال می دهد.

در واقع، در نگاه مدرن به رسانه، این عنصر پر تحرک به جام جم کهن می ماند،که از هرسو بدان بنگریم، ماهیت درونی جهان پیرامون را آشکار می سازد. حاکمان از این جام بهره ها می برند که بای از جمله آنها را،آگاهی از رویکردها و مکنونات قلبی ملت دانست که امکان برنامه ریزی سیستمیک و مدیریت بحران را فراهم می سازد و ملت نیز در این جام جهان بین، سمت و سوی حکومت و حکومتیان را ارزیابی و پیش بینی کند وامکان انتخاب میان گزینه های پیرامون محیط اجتماعی برای ایشان در فضایی آزاد فرا چنگ می آید.

از سوی دیگر، شکل های متنوع دستگاه های رسانه ای به ویژه در عصر جدید،کار ویژه های ارتباطی میان فرهنگی و بین المللی را نیز حاملند.در حقیقت،قلمرو تحلیل رسانه ها به واسطه هرچه جمعی تر شدن آنها،گسترش هرچه جهانی تر یافته و سه رویکرد واسطگی را تحت لوای نزدیکی ملت هاابزار یکسان سازی فرهنگ جهانیان نموده است.

دراین نگرش تازه متولد به رسانه، مفهوم گفت وگو در ارجحیتی قطعی جایگزین خطابه گشته است. چرا که عناصر اجتماعی عصر جدید دیگر شنوندگان صرف گزاره ها نیستند. همگان پرسشگرند و همین پرسشگری بوده که محیط بین المللی را طی دهه های اخیر دارای چهره ای جدید نموده است. بنابراین رسانه های امروز بستر ساز ارتباط میان سویی های متعدد،متنوع،متفاوت،متضاد و بعضاً متعارضی هستند که افزایش و ارتقیی دائمی را تجربه می کنندبه همین جهت است که عصر ارتباطات،جامعه ای شبکه ای از رسانه ها را عرضه گر شده است. شبکه ای که نقاط اتصال آن، تلویزیون های ماهواره ای، گروههای خبری، استودیو های تولید فیلم و مراکز گرافیک کامپیوتری هستند. این جامعه شبکه ای که ثمره کمیت دائما در حال افزایش سویه های ارتباطی در جهان جهانی شده است، نقش واسطگی رسانه ها را در دنیای امروز، کیفیتی پیچیده بخشیده. آن گونه که سایر ابزارهای سنتی واسطه، یا خودرا در بخشی از شبکه رسانه ای جای داده یا به نفع رسانه ها از صحنه اجتماعی کنار گرفته اند.

رسانه در کار جابه جایی و پردازش اولویت ها

آنچه تا بدین جا پرداخته شده،فصل مشترک نگره های دوران مدرن است. اما از بدو ورود به موضوع نقش تولیدی و نه واسطگی رسانه ها، انگاره های مدرن با دید گاه فضای پسامدرن مختلف می شوند.در موج مدرنیته تصور برآن بود که رسانه ها از قدرت تولید انگارها و هنجارهای بی سابقه نوین، بهره ای دارند و از این رهگذر، قابلیت ایجاد دیدگاههای جدید را دارا هستند.اما در موج پسا مدرن،عقلا وعلما برآنند که رسانه ها توان طرح اولویت بندی شده آنها را (بر اساس حساسیت های خود ) دارا هستند، در عالم واقع و پیش از انکه رسانه ها بدان بپردازند، وجود داشته و دارای صورتی خارجی بوده اند. در این قرائت، هیچ چیز جدیدی تولید نمی کنند، بلکه تولیدات عالم واقع را بر اساس اهداف صرفا جابه جا می نمایند.

منبع: مقاله پلیس،رسانه و بازپردازی امنیت روانی در کتاب مجموعه مقالات”کنکاشی بر جنبه های مختلف امنیت عمومی و پلیس”، ، انتشارات دانشگاه علوم انتظامی معاونت پژوهش 1384 چاپ اول

(مسعود جورابلو)

مددکار اجتماعی و جامعه شناس