دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران که در سال 1371 تأسیس شده است در منطقه خاورمیانه منحصر به فرد می­باشد و تنها دانشگاهی است که به صورت اختصاصی بر روی موضوعات توانبخشی و بهزیستی فعالیت می­نماید. رشته­هایی که در این دانشگاه می­باشند از جمله مددکاری اجتماعی،
ارتوپد فنی، کاردرمانی، فیزیوتراپی، گفتار­درمانی، مدیریت­توانبخشی و … است. می­توان گفت تقریباً همه دانشجویانی که در این دانشگاه تحصیل می کنند واحدهای درسی زیادی مرتبط با معلولیت و توانبخشی می­گذرانند. به جرأت می توان گفت اکثر اعضای تیم توانبخشی در این دانشگاه تربیت می شوند.

اما آنچه که نگارنده را به نوشتن این یادداشت واداشت، وضعیت نامناسب فیزیکی و امکانات این دانشگاه برای معلولین است. درحالی که بر روی تابلوی ورودی این دانشگاه، واژه توانبخشی نقش بسته است اما هیچ نشانی از توانبخشی در آن مشاهده نمی­شود. در واقع اگر فرد معلولی که با ویلچر رفت­و­آمد می­کند به این دانشگاه بیاید عملاً امکان فعالیت از وی سلب خواهد شد چراکه آنقدر پله های متعدد و مسیرهای عبور و مرور نامناسبی دارد که واقعاً امکان و رفت­و­آمد برای فرد معلول وجود ندارد. حتی تعداد سطوح شیبدار(رمپ) اندکی که وجود دارد هم از استانداردهای لازم برخوردار نیستند. همچنین هیچ سرویس بهداشتی ویژه معلولان در این دانشگاه تعبیه نشده است. هرچند موارد گفته شده شاید تنها بخش کوچکی از محدودیت­هایی باشد که برای معلولان در این دانشگاه وجود دارد. در حقیقت مسیرهای رفت­و­آمد دانشگاه به گونه­ای است که حتی افراد بدون نقص جسمانی نیز با مشکلات عدیده مواجه می­شوند. البته در حال حاضر تعدادی از دانشجویان نابینای مطلق و کم­بینا و چندین دانشجوی با نقص جسمانی در این دانشگاه تحصیل می­کنند که آن ها نیز از این وضعیت شاکی هستند.

در حالی که دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی به سبب منحصر بودن در حوزه توانبخشی سالیانه میزبان ده ها کنگره و همایش علمی حوزه توانبخشی در سطوح ملی و بین المللی است واقعاً زیبنده نیست که مهمانان و شرکت کنندگان در این دانشگاه که برخی از آن ها از کشورهای دیگر می باشند این تناقض را بدین گونه مشاهده کنند. انتظار نابجایی نیست که از درون دانشگاه فرهنگ توانبخشی شروع شود و این خود نیز می تواند تمرین و آموزشی برای عملیاتی کردن توانبخشی در جامعه باشد. اگر فضای این دانشگاه که کاملاً تخصصی در حوزه توانبخشی است، مناسب حضور معلولان طراحی شده باشد ناخودآگاه امکان پذیری و قابلیت اجرایی توانبخشی را خواهد رساند.

بسیار مشاهده شده است اساتید این دانشگاه که حتی برخی از آن ها در سطوح مدیریتی سازمان ها زیر مجموعه بهزیستی نیز مشغول فعالیت بوده اند و دغدغه دفاع از حقوق معلولان را داشته و دارند همیشه از وضعیت نامناسب در جامعه برای معلولان انتقاد می­کنند حال اینکه خود نیز در دانشگاهی مشغول کار و تدریس هستند که اگرچه می بایست در زمینه توانبخشی الگو باشد ولی متأسفانه از مناسب­سازی اولیه در آن برای معلولان خبری نیست. از مسئولین دانشگاه علوم­ بهزیستی و توانبخشی که نه­تنها یکی از قطب های توانبخشی کشور بلکه خاورمیانه است و سالیانه ده ها دانشجو در این دانشگاه فارغ التحصیل می شوند انتظار می­رود که فضای دانشگاه را متناسب با نام و برند آن مناسب سازی نمایند.

امیر مغنی باشی*

*مددکار اجتماعی

منبع: ماهنامه پیک توانا، شماره 50، صفحه